กะเหรี่ยงคลิตี้…8 ปีชีวิตเปื้อนตะกั่ว

ที่ผ่านมา การวิจัยของนักวิชาการสิ่งแวดล้อมจาก ม.รังสิต ดำเนินการมาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่ปี 2545 ซึ่งต่างก็ระบุถึงการปนเปื้อนสารตะกั่วในดินและน้ำจากการปลดปล่อยหางแร่ตะกั่วจากโรงแต่งแร่ ตรงต้นน้ำเหนือหมู่บ้านไปราว 10 กิโลเมตร

สุรพงษ์ กองจันทึก ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษากะเหรี่ยงและพัฒนา อ้างถึงการชี้แจงของนายยงยุทธ ติยะไพรัช รมว.กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติฯ หลังจากการลงพื้นที่ ซึ่งระบุว่าน้ำในลำห้วยชาวบ้านสามารถดื่มได้ ทั้งๆ ที่น้ำในลำห้วยซึ่งเต็มไปด้วยตะกอนดินที่มีการปนเปื้อนของตะกั่วในอัตราที่สูงเกินกว่ามาตรฐานหลายเท่า ในขณะที่ค่ามาตรฐานน้ำดื่มขององค์การอนามัยโลกระบุว่าต้องไม่มีตะกั่วเกิน 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร แม้แต่น้ำประปาภูเขาในหมู่บ้านกระทรวงสาธารณสุขยังตรวจพบ 0.03 มิลลิกรัมต่อลิตร การกล่าวอย่างนี้เท่ากับเป็นการฆ่าชาวบ้านทางตรง

“ถ้าหากท่านรัฐมนตรีมีความเชื่อมั่นว่าน้ำในลำห้วยสามารถกินได้ ก็ฝากให้ท่านลองกินให้ดู ไม่ใช่บอกให้ชาวบ้านกินทั้งๆที่มีตะกั่วอยู่เต็มไปหมด” เขากล่าวทิ้งท้าย

เขายังกล่าวไม่เห็นด้วยกับแนวคิดของ รมว.กระทรวงทรัพยากรฯ ที่ระบุว่าให้ชาวบ้านคลิตี้ล่างย้ายออกนอกพื้นที่เพื่อแก้ปัญหา โดยเขาชี้ว่าชาวกะเหรี่ยงที่คลิตี้อยู่ในหมู่บ้านแห่งนี้มาเป็นร้อยปี น้ำในลำห้วยเคยใสสะอาด แต่เพิ่งจะมีปัญหาจากตะกั่วอย่างหนักในรอบ 10 ปีมานี้ การทำเหมืองแร่ถือว่าเป็นกิจกรรมใหม่ที่เพิ่งเข้ามาและหากจะมีการย้ายออกจากพื้นที่ก็ควรจะเอาสิ่งใหม่ออกไปมากกว่า

“แต่การเอาชาวบ้านออก และไม่ฟื้นฟูมลพิษในแหล่งน้ำอย่างที่เป็นอยู่ เป็นเรื่องแปลกสำหรับหน่วยงานที่ชื่อว่ากรมควบคุมมลพิษและกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม”

สำหรับการแก้ไขปัญหาการปนเปื้อนดังกล่าว คพ.เคยแต่งตั้งคณะทำงานขึ้นมาเพื่อศึกษาและเสนอแนะการดำเนินการฟื้นฟู สุรชัย ตรงงาม ผู้ประสานงานโครงการนิติธรรมสิ่งแวดล้อม เล่าย้อนว่า เมื่อปี 2544 คณะทำงานดังกล่าวเคยมีมติเห็นชอบให้ทางบริษัท ตะกั่วฯ จัดสร้างเขื่อนดักตะกอนและขุดตะกอนบริเวณหน้าเขื่อนไปฝักกลบให้ถูกต้องตามหลักวิชาการ ทั้งนี้ “เขื่อน” หรือ “ฝายหินทิ้ง” ดังกล่าวสร้างแล้วเสร็จในปี 2545 แต่ก็ยังไม่มีการขุดลอก ในขณะที่สภาทนายความที่ชาวบ้านแต่งตั้งได้เข้ายื่นเรื่องทวงถามต่อ คพ.ในการปฏิบัติหน้าที่ในการฟื้นฟูลำห้วย แต่ก็ยังไม่ได้รับการชี้แจงว่าทำไมถึงไม่ได้ทำ จึงฟ้องร้องต่อศาลปกครองในเดือน ก.พ. 2547

“หลังจากนั้น คพ.ก็มีการชี้แจงว่า จะไม่ดำเนินการใดๆแล้ว เนื่องจากว่าหากทำการขุดลอกจะทำให้ตะกอนฟุ้งกระจาย ซึ่งเราเห็นว่าสิ่งที่ทาง คพ.อ้างไม่มีหลักฐานทางวิชาการรองรับชัดเจน ไม่มีข้อมูลระบุว่าเป็นผลการศึกษาหรือความเห็นของนักวิชาการท่านใดหรือกรม กองใดๆ เหตุใดจึงไม่ทำตามมติที่ประชุมของคณะทำงานที่ คพ.แต่งตั้งขึ้นมาเอง” สุรชัยกล่าว

เขากล่าวต่อว่า ด้วยเหตุดังกล่าวชาวบ้านทั้ง 22 คนที่เป็นโจทก์จึงร้องเรียกค่าเสียหายเพิ่มเติม ตามสิทธิในรัฐธรรมนูญ โดยฟ้องเรียกค่าเสียหายจากการที่ชาวบ้านไม่สามารถหาอาหารได้จากแหล่งน้ำซึ่งปนเปื้อนตะกั่ว ระบุเดือนละ 1,700 บาทต่อเดือนต่อคน ตกเป็นเงินรวม 9 แสนบาท นอกจากนี้ยังมีค่าเสียหายในอนาคตคิดในอัตราเดียวกันเรื่อยไปจนกว่าจะมีการดำเนินการเข้าฟื้นฟู

ส่วนการฟ้องร้องทางแพ่งต่อบริษัทตะกั่วฯ ชาวบ้านคลิตี้ 8 คนร่วมกันเป็นโจทก์ยืนฟ้องตั้งแต่ ม.ค.2546 โดยเรียกค่าเสียหาย 119 ล้านบาท และเริ่มสืบพยานโจทก์ปากแรกเมื่อวันที่ 5 ส.ค.ที่ผ่านมา โดยนัดต่อไปจะสืบในวันที่ 17 ส.ค.นี้ที่ศาลจังหวัดกาญจนบุรี

นั่น เป็นสิ่งยืนยันว่าชาวบ้านผู้ได้รับผลกระทบจะยังคงไม่นิ่งเฉยต่อชะตากรรมของตัวเอง เรียกร้องสิทธิของตนตามที่ตนมีสิทธิ แต่ในขณะที่ความเพิกเฉย-ปัดปัญหา ยังคงสุมกองนายทุน ข้าราชการและนักการเมืองขาจรอยู่ ปัญหาที่เข้าข่ายกรณีคลาสสิคนี้ยังคงต้องจับตากันต่อไป