จากตลาดนัดสีเขียว…สู่พื้นที่สาธารณะ เพื่อสุขภาวะเมืองสุรินทร์

“ก่อนหน้านั้นเราไปขายที่ตลาดในเมือง เราก็ขายไม่ค่อยดี เพราะว่าคนซื้อเขาเลือกซื้อแต่ผักสวยๆ ของเราเขาไม่ค่อยซื้อ แต่ที่เราไปขายตลาดสีเขียว ของเราไม่สวยเขาก็ยังซื้อ ตลาดสีเขียวไมใช่เป็นแค่ที่ขายของอย่างเดียว แต่ได้ประสบการณ์ ได้ความรู้ที่เวลาจัดงาน เขามีงาน การผลิตเราก็ได้กินเอง เหลือก็ขาย แล้วผู้บริโภคก็ได้กินผักที่ปลอดสารเคมี เราก็ดี เราได้กินแล้วก็ได้ขายด้วย”

“รถกับข้าว เข้าบ้านนี้ ไม่เข้าหรอก เพราะมันขายไม่ได้ คนบ้านนี้เขาจะปลูกกินกัน อย่างมะเขือก็สี่ห้าต้น มีผักอินทรีย์ด้วย ผักอินทรีย์คือ ผักที่เรารับประทานเหลือ พี่ก็อยากเอาไปนำเสนอให้คนในจังหวัดเขาได้รู้ว่า ไม่ได้มีแต่ข้าวอินทรีย์ ผักอินทรีย์ก็มี และอยากให้เขารู้ว่า ข้าวอินทรีย์มันคืออะไร เราทำเองหรือเปล่า อยากให้เขารู้ว่า เรานี่ละเป็นคนทำ เป็นคนปลูกจริง เราก็คิดอยู่ในใจว่า มันจะอยู่ได้นานแค่ไหนนะ”

“เป็นกิจกรรมหนึ่ง ทุกองค์กรเห็นด้วยว่าต้องมีตลาดนัดสีเขียวเกิดขึ้น ซึ่งเราใช้เรื่องการขายสินค้าปลอดสารพิษสารเคมี เป็นเครื่องมือหนึ่งในการดึงคนเข้ามาร่วมทำกิจกรรม เป้าหมายของตลาดนัดสีเขียวเอง หนึ่งนอกจากเป็นตลาดทางเลือกของผู้บริโภคแล้ว สองยังเป็นการนำเสนอวัฒนธรรมภูมิปัญญา ศิลปะพื้นบ้าน สามคือเป็นพื้นที่ทางสังคม ที่จะนำเสนอข้อเสนอระดับนโยบาย นอกเหนือจากการซื้อขายแล้ว แนวคิดอีกอย่างคือเรื่องการใช้พื้นที่ให้เป็นประโยชน์ หลายองค์กร หลายหน่วยงานยังได้ใช้พื้นที่ตรงนี้ในการทำงานของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นภาครัฐหรือภาคเอกชน ไม่ใช่ลักษณะกิจกรรมแบบใหญ่ๆ เป็นเวทีเล็กๆคุยกันสิบยี่สิบคน เราไม้ได้กะเกณฑ์ใครมานั่งฟัง แต่อาศัยว่า เราพูดไปแล้วให้กระทบกับหูคนที่เข้ามาใช้บริการ คือเราไม่อยากให้เกิดมิติของเรื่องการตลาด แต่ว่าถ้าตรงนี้เป็นตลาดทางสังคมจริงๆ มันต้องมีกิจกรรมที่หลากหลาย ที่นำสู่เรื่องราวสาธารณะต่างๆด้วย”

“ต่อไปให้มาซื้อตรงนี้ มาทุกเสาร์ อย่างน้อยชาวบ้านเขา ได้มีกำลังใจ เขาผลิตได้แล้วขายออก เราควรจะช่วยเหลือ อาจจะแพงกว่าท้องตลาดเล็กน้อย แต่เราซื้อชีวิตของเราเอง ปลอดจากสาร มันไม่ได้แพงอะไรมากมาย”

“จริงๆแล้วมันมีตลาดอีกที่หนึ่งคือ ตลาดใหญ่ แต่ที่มาที่นี่เพราะอยากได้อาหารที่ปลอดภัย เพราะที่นี่มีคณะทำงานเรื่องนี้ และเชื่อถือได้”

“เกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการตอนนี้ยังลำบาก ที่เราเห็นมาขายอยู่ตรงนี้ เป็นส่วนที่มันเหลือจริงๆ และเป็นคนที่ใกล้ขอบชานเมืองเท่านั้นที่ออกมา แต่ส่วนที่อยู่ต่างอำเภอไกลๆ ถ้าเกิดว่าเรามีตลาดให้เขานะ มีมาแน่นอน และโครงการนี้เป็นโครงการหนึ่งขององค์การบริหารส่วนจังหวัดสุรินทร์ ที่จะทำตลาดนัดสีเขียวให้เกิดขึ้นทุกตำบล ทุกหมู่บ้าน ตรงนี้ผมคิดว่ามีประโยชน์มากขึ้นกว่าที่จะมีเพียงสวนสาธารณะอย่างเดียว “ตลาด” ถ้าเราไปผลักให้เกิดเองนี่ยาก เหนื่อยครับ แต่ถ้าเขาอยากให้มันเกิดเองนี่ดี แต่ถ้ามันเกิดแล้วเราไปทำให้มันปิดนี่…เสียดาย”

“มุมมองที่แตกต่างกันเป็นความหลากหลายทางชีวภาพนะครับ เราคงจะไปกำหนดให้ทุกคนคิดเหมือนกันไม่ได้ แต่อย่างน้อยที่สุด เราต้องเอาข้อมูลที่มีอยู่สื่อสารให้เข้าใจ เพราะว่าแนวคิดตรงนี้มันสะท้อนอะไรหลายอย่างเยอะแยะครับ ผมไม่อาจจะรับปากกับเกษตรกรผู้ผลิตที่นำของมาขายในพื้นที่สวนสาธารณะว่า ผมจะให้อยู่อย่างมั่นคงยั่งยืน ทั้งนี้ทั้งนั้นมันก็ขึ้นอยู่กับความร่วมมือ แต่ผมไม่ใช่ว่ามองเรื่องกฎหมายว่า นี่คือสวน ห้ามมาทำตลาด มาบังคับใช้จนทำให้เกิดปัญหาความเดือดร้อน ฉะนั้นมันก็อยู่ที่การร่วมมือกัน”

“เจตนารมณ์ของกองทุนข้าว ไม่ใช่เจตนารมณ์ทางการตลาด หรือว่า ผลกำไรทางธุรกิจ แต่เจตนารมณ์ของกองทุนข้าว ต้องการเห็นการพึ่งตนเองของพี่น้องชุมชน ปีนี้มีชาวบ้านที่สรุปบทเรียน ได้ด้วยตนเองแล้วว่า ทำข้าวอินทรีย์อย่างเดียวแล้วซื้อทุกอย่างไปไม่ได้ เรามีการประชุมกัน ชาวบ้านคนหนึ่งพูดชัดว่า ถ้าทำข้าวอินทรีย์แล้วคนไม่เป็นอินทรีย์ด้วย คือเปลี่ยนวิถีชีวิตด้วย ทำแต่ข้าวออกมา ไปไม่รอด ต้องให้มันมีความหลากหลายของอาหาร อย่างน้อยคนหนึ่งบอกว่า ต้องให้มีสวนครัวของตัวเอง ตลาดส่งออก เราใช้มันเป็นโอกาสเรื่องของราคาหรือรายได้ เพื่อทำให้เราตั้งหลักได้และพัฒนาฐานในชุมชนให้มากขึ้น เพราะความเข้มแข็งของกองทุนข้าวอยู่ที่ชุมชน อยู่ที่ฐานการผลิตของชาวบ้าน ตลาดสีเขียวทำหน้าที่มากกว่าการขายสินค้า ทำหน้าที่ประชาสัมพันธ์ทางเลือกหนึ่งของสังคม สังคมโดยรวมก็ไปทางเกษตรเคมี ทางการค้าเสรี แต่ว่า ตลาดสีเขียว เน้นถึงความสัมพันธ์ของผู้ผลิตผู้บริโภค เน้นถึงการเกื้อกูลกันและกัน รวมไปถึงการเกื้อกูลต่อสิ่งแวดล้อม ”

“มันลำบากก็จริงแต่มันได้พลัง ได้ชีวิตที่เป็นตัวของตัวเองมากกว่า คือพลังที่เราทำไม่ใช่พลังเพียงคนเดียว แต่ตัวอย่างที่เราทำ มีหลายคนเข้ามาดูงาน เราก็มีกำลังใจว่าเราไม่ใช่ตัวคนเดียว ไม่ใช่ทำโดดเดี่ยว เดี๋ยวคนนั้นคนนี้ก็มาดูงาน ทีนี้ก็มีพลังแล้ว การสนับสนุนของภาครัฐผมว่า สนับสนุนมาก็จริง แต่การส่งเสริมไม่มี คือมีงบประมาณสนับสนุน แต่เจ้าหน้าที่ที่มาคลุกคลีคอยอยู่กับชาวบ้านแทบไม่มี ไม่ว่าเกษตรตำบลหรืออะไร เขารับงานมาก็จ่ายงาน ตรวจสอบเสร็จ ผ่านไม่ผ่านก็จบ ไม่มีการประเมินผล ไม่มีการส่งเสริมที่จริงจัง ถ้าอย่างกลุ่มของเรา กลุ่มเกษตรธรรมชาติสุรินทร์ เขามีการประเมินผล มีเจ้าหน้าที่คลุกคลีกับชาวบ้าน มีการประชุมประจำเดือนทุกเดือน อย่างน้อยปีละหกครั้ง คือการขยายผลสมาชิก ผมว่าไปได้ดี แต่ในอนาคตอยากให้เป็นรูปธรรมมากกว่านี้ อยากให้ตรงไหนก็ดูได้ในจังหวัดสุรินทร์ ไม่ต้องเลือกว่าตรงนั้นตรงนี้ดี”