ที่ว่างกับความเป็นเมืองน่าอยู่

          การประชุมเชิงปฏิบัติการของเวทีเครือข่ายเมืองน่าอยู่ในครั้งที่ 3  จัดขึ้นที่โรงแรมปรินซ์พาเลซ ในวันที่ 17 ธันวาคม ที่ผ่านมา  โดยมีการนำเสนอตัวอย่างการพัฒนาที่ว่าสาธารณะ ของจังหวัดลำปางและตรังซึ่งเป็นพื้นที่ในโครงการชีวิตสาธารณะ-ท้องถิ่นน่าอยู่ โดยการทำงานพัฒนาที่ว่างของจังหวัดลำปางเป็นการเข้าใช้อาคารศาลากลางจังหวัดหลังเก่า โดยร่วมกับผู้คนกลุ่มต่างๆในจังหวัดทำให้เกิดการใช้ในลักษณะทั้งที่เป็นสถานที่สำหรับการเรียนรู้ศิลปวัฒนธรรมของเด็กและเยาวชน และการใช้พื้นที่เป็นพิพิธภัณฑ์เมืองลำปาง ส่วนจังหวัดตรังเป็นการใช้พื้นที่สโมสรเก่ากลางเมืองซึ่งถูกปล่อยทิ้งร้างมาเป็นพื้นที่อเนกประสงค์และเป็นหอวัฒนธรรม

          ทั้งนี้รองศาสตราจารย์นิลุบล คล่องเวสสะ จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้นำเสนอถึง ภาพรวมความสำคัญและความเข้าใจเกี่ยวกับที่ว่างสาธารณะในระดับสากล ซึ่งหยิบยกการใช้พื้นที่ว่างกลางเมืองในย่านธุรกิจของอเมริกาและสิงคโปร์มาเป็นตัวอย่าง ให้เห็นพัฒนาการของแนวคิดเรื่องการใช้พื้นที่ว่างตั้งแต่ศตวรรษที่19 กระทั่งพัฒนารูปแบบมาถึง Green Way หรืออุทยานวิถี ที่มีลักษณะพื้นที่สาธารณะที่เชื่อมโยงกันทั้งเมือง

         
          ด้านอาจารย์ขวัญสรวง อติโพธิ ให้ความเห็นต่อเรื่องนี้ว่า “ตรงนี้เป็นรื่องสำคัญ ซึ่งถ้ามองอย่างนี้พื้นที่สาธารณะจะเป็นอะไรก็ได้ เป็นตลาด เป็นอาคารสาธารณะในชีวิตประจำวัน หรือกระทั่งวัด สภากาแฟก็ใช่ เป็นที่ที่ทำให้ได้เห็นคน เห็นคำว่า “สังคม” ที่มันแทรกเข้าไปทุกๆชีวิต ไม่ว่าไตลาด ไปซื้อของก็เห็นหน้ากัน สุดท้ายเรื่องของส่วนรวมอาจจะโผล่เข้ามาได้ เช่นเมื่อคืนได้ข่าวอะไรบ้างไหม หรือกระทั่งเห็นหน้ากันก็เป็นสังคมแล้ว”

         
          แต่อย่างไรก็ตามการจัดการพื้นที่ว่างในสังคมไทยยังมีอุปสรรคอยู่มาก ทั้งจากตัวชุมชนและท้องถิ่นเองที่มีความเคยชินในรูปแบบวิถีชีวิตเดิมๆ และข้อจำกัดในด้านวิชาการหรือวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง การจัดการพื้นที่ว่างที่ผ่านมาจึงเป็นการจัดการของหน่วยงานรัฐซึ่งขาดการใคร่ครวญร่วมกับชุมชนเราจึงพบว่าหลายแห่งที่หน่วยงานรัฐต้องการให้เป็นสถานที่ที่สวยงามและมีการเข้าใช้ประโยชน์กลายกลับเป็นสถานที่ร้างผู้คนและหรือเป็นโครงการก่อสร้างที่น่าเกลียดล้มเหลวโดยสิ้นเชิง ซึ่งต้องนับเป็นความเสียหายและเสียโอกาสของเมืองและสังคม

         
          การสร้างสรรค์พื้นที่ว่างจึงไม่ใช่มีแต่เพียงตัวพื้นที่เท่านั้น แต่ต้องหมายรวมถึงการเข้ามาใช้อย่างสร้างสรรค์ของชุมชน การพัฒนางานพื้นที่ว่างสาธารณะจึงเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่ยังต้องการการพัฒนารูปแบบในการเข้ามาใช้พื้นที่ของชุมชนและท้องถิ่น อันจะหมายถึงความเข้มแข็งของประชาคมที่ลุกขึ้นมากำหนดชะตาชีวิตของตนเอง และยืนต้านกระแสความเปลี่ยนแปลงของโลกปัจจุบันได้

เรียบเรียงจาก
เอกสารและการประชุมเชิงปฏิบัติการเวทีเครือข่ายเมืองน่าอยู่ครั้งที่ 3 วันที่ 17 ธันวาคม 2547 ณ โรงแรมปรินซ์พาเลซ จัดโดย”เครือข่ายเมืองน่าอยู่” ประกอบด้วยมูลนิธิพัฒนาไท คระอนุกรรมการประสานงานการพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืนฯ   สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ  สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา สถาบันการเรียนรุ้และพัฒนาประชาสังคมและองค์กรภาคีพันธมิตร