มีเดียมอนิเตอร์พบ สื่อโทรทัศน์และสื่อหนังสือพิมพ์เป็นช่องทาง “ผลิตซ้ำและแพร่กระจาย”

วันนี้ (13 กันยายน 2549) ที่สมาคมนักข่าววิทยุและโทรทัศน์ไทย โครงการศึกษาและเฝ้าระวังสื่อเพื่อสุขภาวะของสังคม” (Media Monitor) ได้นำเสนอผลการศึกษาวิเคราะห์ “รายการ นายกฯทักษิณคุยกับประชาชน ในสื่อโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์” โดยทำการศึกษาและเฝ้าระวังรายการข่าว วิเคราะห์ข่าวและสนทนาข่าวจากสถานีโทรทัศน์ฟรีทีวี ทั้ง 6 ช่อง ( 3, 5, 7, 9, 11 และ ITV) เวลา 16.00 – 0.00 น. ของทุกวัน และ เวลา 6.30 – 13.00 น. ในวันเสาร์ – อาทิตย์ กับ เวลา 5.00 – 10.00 น. ในวันจันทร์ – ศุกร์ รวมทั้งการศึกษาและเฝ้าระวัง ข่าว บทบรรณาธิการและบทความจากหนังสือพิมพ์ 4 ฉบับ คือ ผู้จัดการ มติชน ไทยรัฐ และ กรุงเทพธุรกิจ ระหว่างวันที่ 22 กรกฎาคม ถึง วันที่ 11 สิงหาคม 2549

เหตุที่มาของการศึกษาครั้งนี้ เนื่องจาก สมาคมนักข่าววิทยุโทรทัศน์ไทย ได้ขอความร่วมมือให้โครงการดำเนินการ เนื่องจากสมาคมฯเห็นว่า การที่นายกฯรักษาการณ์ กลับมานำเสนอรายการ “นายกทักษิณคุยกับประชาชน” หลังจากบอกลาไปแล้ว เป็นเรื่องที่น่าจับตาดู เพราะในสถานการณ์บ้านเมืองที่กำลังวุ่นวายและเกิดความขัดแย้งในสังคม ทั้งการแข่งขันทางการเมืองก็เข้มข้น เพราะกำลังจะมีการเลือกตั้งทั่วไป ดังนั้น การจัดรายการ “นายกฯทักษิณคุยกับประชาชน” จึงอาจถูกสื่อมวลชนตั้งคำถามถึงความเหมาะสม แต่หากนายกรัฐมนตรียืนยันจะใช้รายการนี้เป็นช่องทางในการสื่อสารข้อมูล ความคิดเห็น ก็สมควรที่สื่อต่าง ๆ จะมีวิจารณญาณในการนำเสนอ เพื่อสร้างความสมดุล ความเป็นกลาง และ บรรยากาศประชาธิปไตย

การศึกษาและเฝ้าระวัง “รายการนายกฯทักษิณคุยกับประชาชนในสื่อโทรทัศน์และหนังสือพิมพ์” ครั้งนี้ จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ

• ศึกษารูปแบบของการนำเสนอประเด็นจากรายการ “นายกฯทักษิณคุยกับประชาชน”ของสื่อโทรทัศน์ และสื่อหนังสือพิมพ์ ในเรื่อง การนำเสนอซ้ำ การตรวจสอบข้อเท็จจริง ความเป็นกลาง- ความสมดุล และความเป็นธรรมของการนำเสนอ

• วิเคราะห์บทบาทของสื่อโทรทัศน์ และสื่อหนังสือพิมพ์ต่อการนำเสนอประเด็นจากรายการ “นายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชน” ในเรื่อง – การสนับสนุนบรรยากาศประชาธิปไตยในการสื่อสาร – การเปิดโอกาสให้บุคคลที่มีความคิดเห็นที่แตกต่างได้แสดงทัศนะ และตั้งคำถามถึงข้อเท็จจริงของคำพูดที่นายกฯรักษาการณ์กล่าวในรายการฯ – การยกระดับความคิดของคนในสังคม

ทั้งนี้ ในการศึกษา ครั้งนี้ได้ให้คำอธิบาย หน่วยในการศึกษา ดังนี้
• การผลิตซ้ำ คือ การนำเสนอหรือขยายประเด็นต่อเนื่องจากในรายการฯ ทั้งนี้ในช่วงระยะเวลาที่ศึกษา
การผลิตซ้ำโดยตรง คือ การนำเสนอเนื้อหาจากในรายการนายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชน การผลิตซ้ำโดยอ้างอิงเนื้อหา คือ การขยายประเด็นโดยมีแหล่งข่าวที่เกี่ยวข้องกับประเด็นที่นำเสนอใน รายการนายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชน

• การตรวจสอบข้อเท็จจริง คือ การสอบทานข้อมูลความเป็นจริง/ข้อเท็จจริงของประเด็น โดยการตั้งคำถามหรือข้อสงสัยและการยกตัวอย่างของข้อเท็จจริงหรือข้อมูลด้านอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับประเด็น

• ความเป็นกลาง (Objectivity) คือ การนำเสนอข่าวอย่างตรงไปตรงมาตามข้อเท็จจริงโดยปราศจากอคติ ความลำเอียง การสอดแทรกอารมณ์ และความคิดเห็นส่วนตัวของผู้ประกาศ/ผู้รายงานข่าว โดยพิจารณาจาก วัจนภาษา และ อวัจนภาษา

• ความสมดุล (Balance) คือ การรายงานข่าวอย่างรอบด้านจากแหล่งข่าวทุกฝ่าย ซึ่งพิจารณาได้จากการปรากฏภาพ เสียง และเนื้อหาของแหล่งข่าว

• ความเป็นธรรม (Fairness) คือ การให้พื้นที่แก่แหล่งข่าวแต่ละฝ่ายในสัดส่วนที่เท่าเทียมกัน โดยพิจารณาจากภาพ เสียง และเนื้อหาของแหล่งข่าว

• แหล่งข่าว (Sources) คือ บผู้นำเสนอเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับประเด็นที่นำเสนอในรายการนายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชน แบ่งแหล่งข่าวออกเป็น
ฝ่ายที่ 1 คือแหล่งข่าวที่เป็นต้นเรื่องหรือผู้ที่เกี่ยวข้องโดยตรง
ฝ่ายที่ 2 คือแหล่งข่าวที่เป็นคู่กรณีหรือผู้มีความเห็นแตกต่างกับ ต้นเรื่อง หรือ แหล่งข่าวฝ่ายที่ 1
ฝ่ายที่ 3 คือแหล่งข่าวที่เป็นผู้วิพากษ์วิจารณ์ ผู้เสนอแนะ หรือ ผู้ไม่เกี่ยวข้องโดยตรง

ผลการเฝ้าระวัง ศึกษา และ วิเคราะห์ พบว่า
สื่อโทรทัศน์

• สถานีโทรทัศน์ทุกช่องมีแนวโน้มการเลือกประเด็นข่าวมานำเสนอซ้ำต่อเนื่องและคล้ายคลึงกันในแต่ละสัปดาห์
ประเด็นที่สื่อติดตามและนำเสนอมาก มี 11 ประเด็น คือ ประเด็นพระราชกฤษฏีาเลือกตั้ง, สนามบินสุวรรณภูมิ,การแต่งตั้งโยกย้ายข้าราชการประจำปี, การสรรหาและแต่งตั้ง กกต., การสร้างความสมานฉันท์ร่วมใจกันขจัดข่าวลือ, เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี, การเดินทางไปพม่าอย่างกะทันหัน , การกระชับความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา, การติดตามนโยบายรัฐในภาคอีสาน, สนามบินสุวรรณภูมิ(2), เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี (2)

ประเด็นที่สื่อติดตามและนำเสนอบ้างแต่ยังน้อย มี 2 ประเด็น คือ การสร้างรถไฟฟ้า 3 เส้นทาง, รถโดยสารประจำทางใช้เชื้อเพลิงก๊าซ NGV

ประเด็นที่สื่อไม่ได้ติดตาม และนำเสนอ มี 3 ประเด็น คือ โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุน, การปราบปรามยาเสพติด, การพัฒนาอุตสาหกรรมยาง

• สถานีโทรทัศน์ทุกช่องยกเว้นช่อง 9 และ ช่อง 11 ขาดความพยายามตรวจสอบข้อเท็จจริงในข่าวจากเนื้อหารายการนายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชนอยู่ในระดับที่น้อยมาก (เฉลี่ยที่ 1-2 ประเด็น จากทั้งหมด 16 ประเด็นในแต่ละช่อง) คือ การสรรหาและแต่งตั้ง กกต., สนามบินสุวรรณภูมิ, การสร้างความสมานฉันท์ ร่วมใจกันขจัดข่าวลือ, การกระชับความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา, การติดตามนโยบายรัฐในภาคอีสาน

• สถานีโทรทัศน์ทุกช่องมีความเป็นกลางในการรายงานข่าว แต่ในบางประเด็น บางช่อง มีการแทรกความคิดเห็นส่วนตัวของผู้ประกาศข่าวลงไป และเกือบทั้งหมดโน้มเอียงเข้าข้างฝ่ายที่ 1 (รัฐบาล)

• สถานีโทรทัศน์ทุกช่องค่อนข้างขาดความสมดุลในการรายงานข่าว และมักไม่เปิดโอกาสให้แหล่งข่าวฝ่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้องเข้ามาแสดงความคิดเห็นเท่าที่ควร และพบว่าแหล่งข่าวส่วนใหญ่มักเป็นฝ่ายที่ 1 (รัฐบาล)

• สถานีโทรทัศน์ทุกช่องขาดความเป็นธรรมในการรายงานข่าวจากเนื้อหารายการนายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชน ในแทบทุก ประเด็นข่าว

• สถานีโทรทัศน์เกือบทุกช่องค่อนข้างขาดการนำเสนอเพื่อสนับสนุนบรรยากาศประชาธิปไตยในการสื่อสารและการเปิดโอกาสให้บุคคลที่มีความคิดเห็นที่แตกต่างได้แสดงทัศนะ เพราะ ส่วนใหญ่ยังคงให้พื้นที่ข่าวกับแหล่งข่าวฝ่ายที่ 1 (ฝ่ายรัฐบาล)

• สถานีโทรทัศน์เกือบทุกช่องมีความพยายามนำเสนอเพื่อยกระดับความคิดของคนในสังคม ค่อนข้างน้อย โดยเฉพาะช่อง 9 และ ช่อง 11 ขาดการนำเสนอเพื่อยกระดับความคิดของคนในสังคม เพราะนำคำพูดของนายกฯจากรายการนายกคุยกับประชาชน มานำเสนอซ้ำเท่านั้น

สื่อหนังสือพิมพ์

• หนังสือพิมพ์ทั้ง 4 ฉบับ มีแนวโน้มในการคัดเลือกประเด็นข่าวจากเนื้อหารายการนายกฯทักษิณคุยกับประชาชนในแต่ละสัปดาห์ มานำเสนออย่างต่อเนื่องและซ้ำไปในทางเดียวกันในแต่ละสัปดาห์ ประเด็นที่สื่อติดตามและนำเสนอมาก มี 12 ประเด็น คือ ประเด็นพระราชกฤษฏีาเลือกตั้ง, สนามบินสุวรรณภูมิ,การแต่งตั้งโยกย้ายข้าราชการประจำปี, การสรรหาและแต่งตั้ง กกต., การสร้างความสมานฉันท์ร่วมใจกันขจัดข่าวลือ, เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี, การเดินทางไปพม่าอย่างกะทันหัน , การกระชับความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา, การติดตามนโยบายรัฐในภาคอีสาน, สนามบินสุวรรณภูมิ(2),การสร้างรถไฟฟ้า 3 เส้นทาง, เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี (2)

ประเด็นที่สื่อติดตามและนำเสนอบ้างแต่น้อย มี 4 ประเด็น คือ โครงการ 1 อำเภอ 1 ทุน, การปราบปรามยาเสพติด, การพัฒนาอุตสาหกรรมยาง, รถโดยสารประจำทางใช้เชื้อเพลิงก๊าซ NGV

• หนังสือพิมพ์ทั้ง 4 ฉบับ มีความพยายามในการตรวจสอบข้อเท็จจริงจากประเด็นต่างๆ ในเนื้อหารายการนายกฯ ทักษิณคุยกับประชาชนในระดับปานกลาง (เฉลี่ย 4-6 ประเด็น) จากทั้งหมด 16 ประเด็นประเด็นที่สื่อหนังสือพิมพ์ มีการตรวจสอบข้อเท็จจริงค่อนข้างมาก คือ พระราชกฤษฏีกาเลือกตั้ง,สนามบินสุวรรณภูมิ, การแต่งตั้งโยกย้ายข้าราชการประจำปี, การสรรหาและแต่งตั้ง กกต. ประเด็นที่สื่อหนังสือพิมพ์ มีการตรวจสอบข้อเท็จจริงบ้างแต่ค่อนข้างน้อย คือ การสร้างความสมานฉันท์ ร่วมใจกันขจัดข่าวลือ, เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี, การเดินทางไปพม่าอย่างกะทันหัน, การกระชับความสัมพันธ์ไทย-กัมพูชา, การติดตามนโยบายรัฐในภาคอีสาน, สนามบินสุวรรณภูมิ (2), การสร้างรถไฟฟ้า 3 เส้นทาง

ngv”NGV” รถโดยสารประจำทางใช้เชื้อเพลิงก๊าซ”รถโดยสารประจำทางใช้เชื้อเพลิงก๊าซ” (2), เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี”เศรษฐกิจไทยอยู่ในระดับดี” การพัฒนาอุตสาหกรรมยาง,”การพัฒนาอุตสาหกรรมยาง,” การปราบปรามยาเสพติด,”การปราบปรามยาเสพติด,” ทุน,”ทุน,” 1 อำเภอ”อำเภอ” โครงการ”โครงการ” คือ”คือ” ประเด็นที่ไม่มีการตรวจสอบ”ประเด็นที่ไม่มีการตรวจสอบ” /> • หนังสือพิมพ์ทั้ง 4 ฉบับ มีความเป็นกลางในการรายงานข่าว

• หนังสือพิมพ์มติชนมีความสมดุลในข่าวที่มีประเด็นจากเนื้อหารายการนายกฯทักษิณคุยกับประชาชนมากที่สุด (10 ประเด็น) รองลงมาคือ หนังสือพิมพ์ผู้จัดการ (7 ประเด็น) หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ (6 ประเด็น) และไทยรัฐน้อยที่สุด (เพียง 4 ประเด็น) มีเพียง 2 ประเด็นที่หนังสือพิมพ์ทุกฉบับต่างนำเสนออย่างสมดุลเหมือนกัน คือ ประเด็นพระราชกฤษฎีกาการเลือกตั้ง และประเด็นการเดินทางไปพม่าอย่างกะทันหัน

• หนังสือพิมพ์มติชนและหนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจมีความเป็นธรรมในการนำเสนอข่าวที่มีเนื้อหาจากรายการนายกฯทักษิณคุยกับประชาชน (6 ประเด็น) ขณะที่หนังสือพิมพ์ผู้จัดการและไทยรัฐขาดความเป็นธรรมในทุกๆ ประเด็นที่นำเสนอ

• หนังสือพิมพ์ 4 ฉบับที่ทำการศึกษา ส่วนใหญ่ค่อนข้างขาดการนำเสนอเพื่อสนับสนุนบรรยากาศประชาธิปไตยในการสื่อสารและการเปิดโอกาสให้บุคคลที่มีความคิดเห็นที่แตกต่างได้แสดงทัศนะ เพราะยังคงให้พื้นที่ข่าวกับแหล่งข่าวฝ่ายที่ 1 (ฝ่ายรัฐบาล) มีเพียงหนังสือพิมพ์มติชนที่ให้พื้นที่ข่าวกับแหล่งข่าวทุกฝ่าย

• หนังสือพิมพ์ทั้ง 4 ฉบับมีความพยายามนำเสนอเพื่อยกระดับความคิดของคนในสังคมโดยการตรวจสอบข้อเท็จจริงในเนื้อหารายการนายกฯทักษิณคุยกับประชาชนผ่านเนื้อหาข่าว รายงานพิเศษ บทความและคอลัมน์