วิถีคน…วิถีคลอง ที่สุราษฎร์ธานี

สถิตย์ คำเหล็ก ผู้อาวุโสบ้านหนองสวน อ.กาญจนดิษฐุ์ จ.สุราษฏร์ธานี

“น้ำใสสะอาด น้ำมากพอสมควร การใช้สอยของคนหมู่บ้านนี้หรือหลายๆหมู่บ้านที่ริมคลอง จะต้องใช้น้ำคลองนี้ทั้งสิ้น จะอาบ จะกิน ใช้อุปโภคบริโภคทุกอย่าง”

ละม้าย ทวดสิญ ผู้อาวุโสบ้านหนองสวน อ.กาญจนดิษฐ์ จ.สุราษฏร์ธานี

“น้ำใส เช้าๆ เราจะขนน้ำมาไว้กิน พ่อแม่บอกว่าหิ้วน้ำมาได้แล้ว มาใส่ตุ่มใส่ไหไว้ที่บ้าน เช้าๆมาวัวควายไม่ได้ลง สายๆให้ควายลงไปกินน้ำ น้ำในคลองสมัยก่อนสะอาด ปลาเยอะมาก จำได้ว่าถ้าอยากกินปลาก็เอาเบ็ดไปปักไว้ที่ตลิ่ง อาหารการกินก็สมบูรณ์ น้ำไม่เคยแห้ง อุดมสมบูรณ์ตลอดปี”

อเนก ปัทมพงษา ผู้อาวุโสบ้านหนองสวน อ.กาญจนดิษฐุ์ จ.สุราษฏร์ธานี

“น้ำในคลองสมัยก่อนใช้ดื่ม ใช้อุปโภคบริโภคได้ทุกอย่างครับ น้ำใสสะอาด ปลาเยอะมาก จำได้ตอนเด็กๆ บ้านอยู่ริมคลอง แล้วถ้าวันไหนอยากจะกินปลา ก็เอาเบ็ดไปปักที่ริมตลิ่ง เสียบเหยื่อไว้นิดหน่อย รุ่งเช้าไปดู จะได้ปลาดุกปลาช่อนตัวโตๆมา อาหารการกินก็สมบูรณ์มีปลาเยอะสวยงามมาก”

สถิตย์ คำเหล็ก ผู้อาวุโสบ้านหนองสวน อ.กาญจนดิษฐุ์ จ.สุราษฏร์ธานี

“ลุงเกิดมา 80 ปี น้ำแห้งแล้งที่สุดก็ตอนนี้ ต้นน้ำลำธารถูกทำลาย ป่าไม้ทำให้แห้งแล้ง เมื่อก่อนลุงไม่เชื่อ ด่าแต่ป่าไม้ แต่มาตอนหลังรู้ว่า เราเป็นผู้ทำลาย ไม่ใช่ใครเป็นผู้ทำ เราทำเอง นี่สำคัญ”

อเนก ปัทมพงษา ผู้อาวุโสบ้านหนองสวน อ.กาญจนดิษฐุ์ จ.สุราษฏร์ธานี

“จากน้ำที่เราเคยมีมาตลอด ตอนนี้น้ำไม่สามารถมาได้ตามที่เคยมา ไม่แน่ใจว่า เกิดจากน้ำไม่พอ หรือ มีการทำเขื่อน ไม่แน่ใจตรงจุดนั้น เพราะน้ำไม่ไหลมาปกติ”

ธีรชัย บัวพุม ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านหมู่6 ต.พลายวาส อ.กาญจนดิษฐุ์ จ.สุราษฏร์ธานี

“พอมีการสร้างเขื่อนขึ้นมา น้ำไม่ได้ไหลลงไป วิถีก็เปลี่ยนไป จากที่เขาอาบน้ำในลำคลองเขาก็ไม่ได้อาบเขาจะซักผ้าในลำคลอง เขาก็ไม่ได้ซัก เพราะมันเป็นน้ำที่สกปรก”

พรศักดิ์ พัฒนศรีรารัตน์ ประธานวังปลาโสด

“นายกอบต.บอกว่าน้ำไม่มี น้ำมันน้อยถ้าปล่อย คนข้างบนจะเดือดร้อน แต่เมื่อเราไปดูสภาพแล้ว น้ำหน้าเขื่อนมันท่วมหัว คือคล้ายๆว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องส่วนตัวนิดหนึ่ง เราก็บอกว่า ขอร้อง ชาวบ้านเดือดร้อนอย่างหนักเลย สิบกว่าวันยี่สิบกว่าวันแล้ว แล้วปลาที่ปากกระแดะที่ริมทะเล ปลาโชงโลงที่เขาเลี้ยงไว้ก็ตายหมดเลย เพราะน้ำเค็มมันขึ้นมาถึง”

ประเสริฐ ศรัทธาสุข ประธานวังปลาแก้มช้ำ

“วังปลานี่คือส่วนหนึ่ง เพราะว่าถ้ามีปลา ต้องมีน้ำ เราคิดที่จะอนุรักษ์พันธุ์ปลาเดิม คือปลาแก้มช้ำของคลองกระแดะ เคยมีเยอะมาก แต่มันสูญพันธุ์ไป จากน้ำไม่มี น้ำเน่าน้ำเสีย จากคน จากสารพิษ จากสิ่งแวดล้อมต่างๆ เพราะฉะนั้นเราต้องมาอนุรักษ์ไว้ เมื่อมีปลาเราต้องมีน้ำ”

พรศักดิ์ พัฒนศรีรารัตน์ ประธานวังปลาโสด

“เราได้รักษาปลาไว้ด้วย รักษาน้ำด้วย แล้วได้รักษาสภาพแวดล้อม ต้นไม้ น้ำ ปลา เพื่อจะให้ลูกหลานได้ใช้กันต่อไป สมัยก่อนนี่ปลาเยอะ ตอนนี้ไม่มีเลย หมดเลย”

ชำนิ เพชรรัตน์ ผู้ประสานงานประเด็นทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

“เครือข่ายจุดนี้ อาจารย์อยากเน้นว่า เน้นจุดเรียนรู้ เน้นถึงระบบนิเวศน์ เพราะฉะนั้นจะทำให้โรงเรียนซึ่งอยู่ในลำคลองกระแดะแห่งนี้ จะมีแหล่งเรียนรู้ อย่างน้อยก็เป็นวังปลา ชุมชนชาวบ้านก็จะมีจิตสำนึก บริเวณวังปลาแห่งนี้ทุกแห่งที่เปิดไว้ จะเป็นแหล่งเรียนรู้ของนักเรียน ชุมชน และคนทั่วไป และจัดเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ และจัดสรรน้ำอย่างมีระบบ โดยเริ่มจากวังปลาเล็กๆ ก็มีกระบวนการที่จะทำเป็นประชาคมลุ่มน้ำได้”

ทวีศักดิ์ สุขรัตน์ ที่ปรึกษาโครงการวิจัยและพัฒนาชีวิตสาธารณะ ท้องถิ่นน่าอยู่ จ.สุราษฏร์ธานี

“ความตื่นตัวของชาวบ้านเร็วมาก เหมือนกับเป็นการแพร่ระบาดเลย พอเกิดวังปลาวังที่1 วังที่2 ที่ 3 ก็ตามมา โดยเฉพาะเมื่อมีวังปลาโสด ที่ชุมชนบ้านหนองสวนหมู่ที่8 เป็นการจัดการรดน้ำดำหัวผู้เฒ่าผู้แก่ แล้วก็ปล่อยนกปล่อยปลา ตามประเพณีโบราณซึ่งมีความสำคัญ ทำให้เห็นมิติของศาสนา ความเชื่อกับข้อธรรมะที่ปฏิบัติอยู่ ตรงนี้มันสอดคล้องกันพอดี แล้วการสร้างเขตอภัยทาน อย่างน้อย ผู้หลักผู้ใหญ่ผู้เฒ่าผู้แก่ก็จะเป็นหลักชี้นำสังคมและชุมชน ไปในทางที่ดีได้”

ปรีชา จันทร์ภักดี ผู้ประสานงานโครงการวิจัยและพัฒนาชีวิตสาธารณะท้องถิ่นน่าอยู่

จ.สุราษฏร์ธานี

“ชาวบ้านมีเกียรติประวัติของเขาอยู่แล้ว โครงการชีวิตสาธารณะไม่ได้ไปสร้างคนตรงนั้นขึ้นมาเท่าไร เราเพียงไปต่อคน แล้วชวนเขามาเรียนรู้ร่วมกัน แล้วยกศักยภาพ ยกคุณภาพของเขาขึ้นมา เขามีจิตมีใจอยู่แล้ว”

นภดล ศรีภัทรา นักธุรกิจท้องถิ่น

“สิ่งที่สำคัญที่จะรักษาได้ตลอดคือ การศึกษา คือจิตสำนึกของคนในท้องที่ ภาคราชการต่อให้เอางบลงมาถมเท่าไหร่ ไม่มีทางแก้ปัญหาได้สำเร็จ ถ้าคนในพื้นที่ไม่เข้าใจ ถ้าเด็กเยาวชนยังคิดแบบเก่าๆว่าจับเท่าไร ได้ก็ได้ไป เอาเท่าไร ได้ก็ได้ไป คิดอย่างนี้มันก็ไม่ยั่งยืน ถ้าจะยั่งยืนได้ต้องสร้างจิตสำนึก”