อาจารย์ไพบูลย์
เมื่อวันจันทร์ที่ ๙ เมษายน เวลา ๑๓.๔๓ น. ที่โรงพยาบาลจุฬาฯ ท่านอาจารย์ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรมได้จากไปอย่างสงบด้วยอาการป่วยเรื้อรังที่ท่านได้ต่อสู้และปรับตัวอยู่กับโรคภัยไข้เจ็บอย่างทรหดอดทนร่วม ๑๐ ปีโดยเป็นไปตามธรรมชาติของสังขาร
และเป็นช่วง ๑๐ ปีที่ท่านมีบทบาททางสังคมและทางการเมืองในขีดที่สูงสุดด้วย ท่านเป็นมะเร็งที่ตับอ่อนเช่นเดียวกับสตีฟจ็อบ คิดว่าน่าจะเป็นก่อนแต่อยู่ได้นานกว่า ทั้งนี้คงมีเหตุปัจจัยภายในภายนอกหลายอย่างเข้ามาเกี่ยวข้องครับ
สำหรับผม ท่านอาจารย์ไพบูลย์เป็นทั้งพี่ เป็นทั้งเพื่อน เป็นทั้งครูและกัลยาณมิตรในเวลาเดียวกัน เรารู้จักและร่วมทำงานกันมาอย่างใกล้ชิดตั้งแต่ปี ๒๕๔๑ เมื่อคราวที่ท่านเป็นกรรมการสังคมแห่งชาติ (กนส.) ที่มีนายกชวน หลีกภัยเป็นประธานในวันนั้นผมต้องไปนำเสนอแผนยุทธศาสตร์ประชาคมจังหวัดเพื่อรองรับผู้รับผลกระทบจากวิกฤติเศรษฐกิจ ตามการมอบหมายของอาจารย์หมอประเวศ วะสี ในครั้งนั้นกลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิที่เป็นคณะทำงานเขาประชุมนอกรอบกันที่โรงกลั่นน้ำมันบางจาก ถนนสุขุมวิท โดยมีคุณโสภณ สุภาพงษ์เป็นเจ้าภาพ
พวกเราส่วนมากในไทยพีบีเอสคงรู้จักท่านในฐานะที่ท่านเป็นผู้ลงนามใน พ.ร.บ.องค์การของเรา ซึ่งชื่อและลายเซ็นต์ของท่านจะปรากฎอยู่อย่างนั้นตลอดไป บางคนรู้จักเพราะท่านเป็นประธานสภาผู้ชมผู้ฟังคนแรกของเรา หลายคนอาจรู้จักท่านจากบทบาททางสังคมที่สร้างสรรค์และเป็นห่วงเป็นใยต่อบ้านเมือง แต่พวกเราที่แอลดีไอหรือสถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนาจะรู้จักมากกว่านั้นมาก เพราะได้ร่วมทำงานกับท่านมาตั้งแต่ก่อตั้งมูลนิธิชุมชนท้องถิ่นพัฒนาโน่น
ท่านเป็นนักพัฒนาชนบทและนักพัฒนาสังคมไทยที่โดดเด่นมากที่สุดคนหนึ่งในรอบสองทศวรรษหลัง ท่านเป็นผู้มีความเชื่อในเรื่องการพัฒนาบนฐานวัฒนธรรมและวิถีชีวิต แก่นความคิดของท่านคือ”ชุมชนเป็นแกนหลัก พื้นที่เป็นตัวตั้ง” จากแก่นความคิดนี้เองได้มีส่วนในการบุกเบิกและนำไปสู่การขยายตัวของ”ขบวนการชุมชนเข้มแข็ง”ทั่วประเทศในเวลาต่อมาจนถึงปัจจุบัน จากแก่นความคิดนี้อีกเช่นกันที่ท่านได้สร้าง”นวัตกรรมบ้านมั่นคง”อันเป็นกระบวนการแก้ปัญหาที่อยู่อาศัยของคนยากจนในสลัมหรือชุมชนแออัดในเมืองน้อยใหญ่ทั่วประเทศอยู่ในขณะนี้
เมื่อท่านชวนผมไปช่วยดูแลงานที่กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ผมจึงรู้ว่านอกจากงานด้านชุมชนแล้ว ท่านยังมีงานด้านพัฒนาสังคมอีกหลายอย่างที่กว้างกว่านั้นมาก ท่านพาผมไปพบปะกลุ่มนักธุรกิจในตลาดหลักทรัพย์ที่สนใจ”งานซีเอสอาร์” ท่านมอบหมายให้ผมช่วยขับเคลื่อน”ยุทธศาสตร์สังคมคุณธรรม”ที่ทำให้ผมต้องไปเกี่ยวพันธ์กับผู้คนอีกแวดวงหนึ่ง ท่านชวนผมบุกเบิกงานด้าน”การให้”และ”การอาสาสมัคร” ท่านเป็นผู้นำแนวคิดเรื่อง”มูลนิธิกองทุนชุมชน”มาทดลองใช้ในประเทศไทย นอกจากนั้นงานที่กระทรวงพม.ยังทำให้เราได้ช่วยกันเชื่อมโยงเครือข่ายทางสังคมที่หลากหลายและขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะอีกเป็นจำนวนมากทีเดียว
ท่านเป็นผู้ที่ห่วงใยปัญหาความขัดแย้งในสังคมไทยมาช้านานและมีส่วนริเริ่มการจัดตั้งสำนักสันติวิธีในสถาบันพระปกเกล้าและร่วมเป็นอาจารย์พิเศษบรรยายนักศึกษาระดับสูงที่นั้นเป็นประจำ ดังเราจะสังเกตุเห็นว่าทุกครั้งที่มีเหตุการณ์ความขัดแย้งรุนแรง สื่อมวลชนและผู้คนจะไปปรึกษาท่าน ท่านเป็นกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิของสภามหาวิทยาลัยมากมาย รวมทั้งเป็นอาจารย์พิเศษในหลักสูตรต่างๆด้วย คนจึงมักเรียกท่านติดปากว่าอาจารย์ทั้งๆที่ไม่ใช่วิชาชีพหลักของท่าน
สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน(พอช.)นับเป็นอีกองค์กรหนึ่งที่ท่านได้ผลักดันและก่อตั้งมากับมือและยังได้ทำหน้าที่ประธานกรรมการอยู่ถึงสองสมัย จึงวางรากฐานไว้อย่างแข็งแรงในแนวคิดชุมชนเป็นแกนหลัก พื้นที่เป็นตัวตั้ง ดังที่กล่าวข้างต้น ส่วนศูนย์คุณธรรมนั้น แม้ท่านมิได้เป็นผู้ริเริ่มแต่ก็เป็นผู้ที่ช่วยวางรากฐานการทำงานในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญยิ่ง จนกระทั่งปัจจุบันได้กลายเป็นองค์การมหาชนไปเรียบร้อยแล้ว
ท่านเป็นผู้ที่ได้รับเกียรติคุณยกย่องจากสังคมมากมายโดยที่ท่านมิได้แสวงหา ในช่วงที่ท่านเป็นรองนายกรัฐมนตรีและมีภาวะฉุกเฉินทางหัวใจ มีผู้ชักชวนให้พวกเราเสนอชื่อท่านเพื่อเข้ารับการพิจารณารางวัลแม็กไซไซ ผมจึงรวบรวมประวัติและผลงานของท่านโดยสังเขปส่งไปโดยที่ไม่บอกให้ท่านรู้ เสียดายที่เราไม่ทราบมาก่อนว่าเขาจะไม่พิจารณาบุคคลที่กำลังอยู่ในตำแหน่งทางการเมือง จึงเสียจังหวะไป
ท่านเป็นบุคคลสาธารณะ เรื่องราวของท่านทั้งส่วนตัวและการงานได้มีผู้จัดทำและเผยแพร่เป็นการทั่วไปแล้ว ใครที่สนใจไปหาอ่านเพิ่มเติมได้ตามห้องสมุดและแผงหนังสือ
ผมถือโอกาสนี้รำลึกถึงคุณงามความดีของท่านและขอแสดงความเคารพรักและอาลัยอย่างสุดซึ้งในการจากไปของท่านครับ
พลเดช ปิ่นประทีป
Be the first to comment on "อาจารย์ไพบูลย์"